به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از مشهد، حجتالاسلام سیدمهدی مرویان حسینی، در نشست علمی ـ پژوهشی «ماهیتشناسی فقهالمقاومه» که در حاشیه نمایشگاه پژوهش و فناوری استان خراسان رضوی برگزار شد، با اشاره به جایگاه این نشست در کنار رویدادهای پژوهشی، اظهار کرد: برگزاری گفتوگوهای علمی در حاشیه نمایشگاههای پژوهشی، زمینهساز تعمیق مباحث نظری و گسترش تعاملات علمی است و این نشست نیز با همین هدف شکل گرفته است.
وی با تأکید بر ضرورت مفهومشناسی «فقهالمقاومه»، افزود: برای فهم این ترکیب، ابتدا باید دو واژه «فقه» و «مقاومت» را بهصورت مستقل بررسی کرد. فقه یکی از شاخههای مهم علوم اسلامی است که وظیفه تبیین احکام و وظایف شرعی ناظر به زندگی فردی و اجتماعی انسان را بر عهده دارد. در مقابل، مقاومت مفهومی است که با مراجعه به قرآن کریم، روایات معصومان(علیهمالسلام) و ادبیات لغوی، به معنای ایستادگی و ثبات قدم آگاهانه و فعال در برابر فشارها و هجمههای بیرونی فهم میشود.
حجتالاسلام مرویان حسینی تصریح کرد: مقاومت، ایستادگی از سر جبر یا ناچاری نیست، بلکه کنشی آگاهانه، انتخابی و معطوف به دفع و خنثیسازی فشار دشمن است.
وی با اشاره به تفاوت معنای صبر منفعلانه با صبر آگاهانه گفت: صبری که در قرآن و روایات در پیوند با استقامت آمده، ناظر به همان معنای مقاومت است؛ چرا که در قرآن کریم واژه «مقاومت» بهصراحت بهکار نرفته، اما مفاهیمی همچون «صبر» و «استقامت» نزدیکترین کلیدواژههای قرآنی برای تبیین این معنا هستند.
این پژوهشگر حوزه، با اشاره به بیانات اخیر رهبر معظم انقلاب در جمع مداحان، ادامه داد: رهبر انقلاب، مقاومت را «تابآوری در برابر فشاری که دشمن برای وادار کردن ملت به تسلیم وارد میکند» معرفی کردند و تصریح داشتند که این مقاومت، از سر اجبار نیست؛ بلکه مقاومتی آگاهانه و فعال است که دقیقاً با تعریف فقهی مقاومت سازگار است.
فقهالمقاومه؛ تبیین حکم شرعی ایستادگی همهجانبه
وی با طرح این پرسش که «از منظر فقهی، مقاومت چه حکمی دارد؟»، بیان کرد: فقهالمقاومه به دنبال استخراج حکم شرعی ایستادگی در برابر فشارهای نظامی، اقتصادی، رسانهای، سیاسی و فرهنگی دشمن است. این فشارها ممکن است در قالب تحریم، جنگ نظامی، تهاجم رسانهای، جنگ شناختی یا نفوذ در فضای مجازی بروز پیدا کند و مقاومت در برابر هر یک از این عرصهها، نیازمند بررسی فقهی است.
حجتالاسلام مرویان حسینی با تأکید بر اینکه مقاومت، صرفاً یک توصیه اخلاقی نیست، گفت: پرسش اصلی این است که آیا مقاومت، واجب شرعی است یا صرفاً یک امر مستحب و اختیاری؟ بررسی منابع استنباط نشان میدهد که مقاومت، در صورت تحقق موضوع، یک تکلیف الزامی است و مؤمن نمیتواند در برابر فشار دشمن، رویکردی خنثی یا منفعلانه داشته باشد.
وی با اشاره به ابعاد مختلف مقاومت افزود: آنچه در ذهن عمومی از مقاومت شکل گرفته، معمولاً محدود به جبهههای نظامی مانند فلسطین، لبنان یا سوریه است؛ در حالی که مقاومت، ابعاد گستردهتری دارد و عرصههایی همچون اقتصاد، رسانه، فرهنگ و حتی سبک زندگی را نیز دربرمیگیرد.
امر به معروف؛ مصداق روشن مقاومت فعال
این استاد حوزه علمیه، با تفکیک میان مقاومت انفعالی و مقاومت فعال، اظهار کرد: گاه مقاومت ناظر به دفع حمله و فشار دشمن است، اما در مواردی، مقاومت به معنای کنش فعال برای اثرگذاری بر دشمن و جلوگیری از شکلگیری تهدید است؛ و یکی از مهمترین مصادیق این نوع مقاومت، «امر به معروف و نهی از منکر» است.
وی با اشاره به مقالات ارائهشده به همایش «الهیات مقاومتی» در دانشگاه فردوسی مشهد، خاطرنشان کرد: بخش قابل توجهی از این مقالات، امر به معروف و نهی از منکر را بهعنوان یکی از مصادیق مقاومت فعال تحلیل کرده بودند؛ در حالی که در نگاه رایج اجتماعی، این فریضه بیشتر بهعنوان یک وظیفه فردی تلقی میشود، نه یک راهبرد کلان مقاومتی.
حجتالاسلام مرویان حسینی با استناد به خطبه غدیر افزود: پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله)، بالاترین مصداق معروف را «دعوت به ولایت» و بزرگترین منکر را مقابله با جریان معارض ولایت معرفی میکنند؛ از این منظر، امر به معروف، تلاشی فعال برای تثبیت جبهه حق و مقابله با جریانهای معارض است و دقیقاً در چارچوب مفهوم مقاومت قرار میگیرد.
وی تصریح کرد: نگاه مقاومتی به امر به معروف و نهی از منکر، آن را از یک وظیفه صرفاً فردی، به یک مسئولیت حکومتی برای دفاع از کیان نظام دینی ارتقا میدهد. در این چارچوب، حکومت دینی موظف است پیش از تحقق منکر، در برابر تهدیدهای ساختاری و سازمانیافته ایستادگی کند.
این پژوهشگر حوزه علمیه، با اشاره به مباحث فقهی مطرحشده در مکاسب محرمه، گفت: بررسی آرای فقها درباره فروش سلاح به دشمنان دین و حتی مخالفان مذهبی، نشان میدهد که نگاه مقاومتی میتواند دامنه احکام را دگرگون کند؛ چنانکه در مواردی، نهتنها فروش سلاح ممنوع، بلکه حمایت از جبههای که حافظ کیان اسلام است، واجب میشود.
حجتالاسلام مرویان حسینی در پایان تأکید کرد: فقهالمقاومه، با تمرکز بر عنوان عام «مقاومت» و نه صرفاً مصادیق پراکنده آن، میتواند حکم شرعی واحدی را استخراج کند که همه عرصههای مقاومت را پوشش دهد. بر اساس قرآن، سنت، عقل و اجماع، مقاومت بهعنوان ایستادگی آگاهانه در برابر فشار دشمن، یک تکلیف الزامی در زندگی ایمانی است؛ تکلیفی که در صورت تحقق شرایط، همانند نماز و روزه، از مؤمن ساقط نمیشود.
نظر شما